“Truyện ngắn gợi ra, để lại những khoảng trắng, khoảng lề mà người đọc tự ý lấp đầy.”

1. Giải thích

– truyện ngắn là truyện có dung lượng nhỏ – “lát cắt” của hiện thực đời sống…

– gợi ra: khơi gợi cảm xúc, suy tư của độc giả, gợi ý nhiều hơn là mô tả kỹ càng.

– để lại những khoảng trắng, khoảng lề: để hở những khoảng trống, những điều không nói, “ý tại ngôn ngoại”, chỗ im lặng, chỗ ngôn ngữ đục mờ, chi tiết hàm súc, cô đúc

– người đọc tự ý lấp đầy: sự chủ động của người đọc trong việc tiếp nhận khi đọc sâu văn bản. Chính người đọc lấp vào các khoảng trống ấy, vừa để hiểu và khám phá tầng sâu ý nghĩa, tư tưởng của tác giả, vừa sáng tạo ra ý nghĩa mới không những bằng trái tim mà còn bằng chính cuộc đời trải nghiệm, những trăn trở, chiêm nghiệm của mình.

 Truyện ngắn đòi hỏi sự hàm súc và im lặng về nghĩa. từ đó, tác phẩm sẽ sống trong trái tim và suy nghĩ của độc giả, họ sẽ nói lên tiếng nói của mình lên sự im lặng và lấp đầy khoảng trống, khoảng lề mà tác phẩm gợi ra.

2. Bình luận

– Đặc trưng của VH là phản ánh hiện thực cuộc sống, và truyện ngắn không ngoại lệ. Như Dostoevsky đã nhấn mạnh: “Anh hãy nhớ lấy lời tôi, đừng bao giờ bịa ra cốt truyện. Anh hãy lấy những cái tự bản thân cuộc sống cung cấp…Hãy tôn trọng cuộc sống”. Nhưng quan trọng hơn hết, truyện ngắn lại đòi hỏi sự cô đúc, hàm súc vì nó là “lát cắt nhỏ” từ hiện thực ấy.

– Đặc trưng của VH là thể hiện tư tưởng, tình cảm. Nhưng nó đâu phải là “dòng nước đổ ầm ầm xuống các tảng đá, chỉ tung bọt trắng xóa…” (Raxun Gamzatop). Truyện ngắn buộc phải chứa những khoảng trắng, khoảng lề, những chỗ im lặng mà ý nghĩa thâm trầm, bởi sức gợi được coi trọng hơn sức tả (từ ngôn ngữ, chi tiết và hình tượng)

– Từ đó, người đọc tiếp nhận tác phẩm là một quá trình đồng sáng tạo. Khi tư tưởng, ý nghĩa bị phong kín, người đọc sẽ chủ động mở ra, thổi hồn, lấp đầy những khoảng trắng ấy. Những chi tiết ấy tuy nhỏ mà mang giá trị khái quát cao, chứa đựng ý đồ, trăn trở của tác giả. Tuy nhiên, bản thân tư tưởng không phải là một cái gì bất biến. Mỗi người đọc, mỗi thời đại lại có một cách cắt nghĩa mới về những chỗ im lặng ấy. Truyện ngắn nói riêng hay VH nói chung vẫn luôn là một hệ thống mở.

3. Chứng minh

* Chí Phèo –  khoảnh khắc đối thoại độc thoại nội tâm sâu sắc trong tác phẩm

Rơi vào bi kịch hắn luôn tìm đến men say. Và chính hơi rượu đã khiến hắn làm việc mà đáng ra hắn nên làm từ lâu: giết Bá Kiến – kẻ đã khiến hắn bị dồn vào đường cùng, khiến đời hắn tăm tối thế này. Để đến cuối cùng, bàng hoàng và đau đớn nhất, hắn đã tuyệt vọng tự kết liễu đời mình và gào thét “Ai cho tao lương thiện?” và chìm trong im lặng… Mắt hắn trợn ngược, mồm hắn ngáp ngáp, muốn nói nhưng không ra tiếng. Dù hắn không thể cất lên lời được nữa, dù Nam Cao không muốn nói ra đi chăng nữa nhưng chúng ta có thể hiểu được lòng hắn, lấp đầy khoảng im lặng này chăng? Phút cuối cùng, hắn đối diện với chính mình. Giá như, tôi có thể nói được lời xin lỗi cuối cùng với những ai vì tôi mà phải chịu đau đớn, khổ sở. Giá như, tôi đủ sức mạnh để lên tiếng tố cáo cái xã hội tăm tối, bất công, tàn ác này. Giá như, tôi có thể tâm sự với ai đó để thỏa nỗi lòng, để người ta hiểu được con người tôi, để họ biết được rằng tôi thèm yêu, khao khát sự đồng cảm đến nhường nào. Nhưng dù có nói ra, liệu còn ai quan tâm? Có lẽ tôi giữ cho riêng mình mà thôi. Một khoảng trời nhỏ bé, ấm áp của những ước mơ ngày nào. Hương cháo hành lại thoang thoảng đâu đây, có lẽ tôi mơ thật rồi…Quả thật, Nam Cao vô cùng xuất sắc trong việc tạo ra khoảng trống khoảng vắng mà vẫn chứa chan tinh thần nhân đạo đến thế. Nó thể hiện cách nhìn đời, nhìn người bằng con mắt sắc sảo, nhạy bén mà vẫn giàu tình yêu thương, sự vị tha. Người đọc mọi thời có thể đồng cảm với nhân vật và khâm phục bản lĩnh cầm bút của NC

* Chiếc lá cuối cùng (Ô Henri)

– Hình tượng chiếc lá cuối cùng cô đúc bao ý nghĩa sâu sắc:

+ Giôn xi nhận ra tình trạng tệ hại của bản thân, sự bi quan, chán chường, hèn nhát đối diện với chính mình, phó mặc cuộc đời mình, ích kỉ, vô tâm của một kẻ coi mình cô đơn nhất thế gian khi đang chuẩn bị sẵn sàng cho chuyến đi xa xôi bí ẩn của mình

 Từ đó, chiếc lá cuối cùng giúp cô thêm niềm tin, nghị lực sống

+ Cụ Bơ-men: lặng lẽ, âm thầm, hi sinh bản thân để vẽ lên một kiệt tác giúp Giôn-xi sống dậy, Hơi ấm cuối cùng trong cuộc đời cụ đã truyền sang chiếc lá đến với trái tim giá băng sắp tan vỡ của Giôn – xi…

* Chiếc thuyền ngoài xa: 

– Chi tiết bức ảnh mang về của Phùng: tuy là ảnh đen trắng nhưng mỗi lần ngắm kỹ, tôi vẫn thấy hiện lên cái màu hồng hồng của ánh sương mai lúc bấy giờ tôi nhìn thấy từ bãi xe tăng hỏng, và nếu nhìn lâu hơn, bao giờ tôi cũng thấy người đàn bà ấy đang bước ra khỏi tấm ảnh, đó là một người đàn bà vùng biển cao lớn với những đường nét thô kệch, tấm lưng áo bạc phếch có miếng vá, nửa thân dưới ướt sũng khuôn mặt rỗ đã nhợt trắng vì kéo lưới suốt đêm. Mụ bước những bước chậm rãi, bàn chân dậm trên mặt đất chắc chắn, hòa lẫn trong đám đông

+ Tự ý thức của Phùng, nhận thức của người nghệ sĩ

+ Tự ý thức của người đọc về thói quen đánh giá người khác chỉ qua vẻ bề ngoài mà ko đi sâu, tìm hiểu bản chất.

4. Mở rộng

– Không chỉ với truyện ngắn mà các thể loại khác cần sự gợi ra khoảng trống khoảng lề để người đọc tự lấp đầy, đắc biệt là thơ – thông tin lớn nhất trong diện tích ngôn ngữ nhỏ nhất.

– Tác giả cần cái tâm và cái tài để sáng tạo ra được những khoảng trống có ý nghĩa, có giá trị tư tưởng, độ sâu về tầng nghĩa.

– người đọc liên tục đọc sâu văn bản để hiểu cặn kẽ nội dung, khám phá ra tinh hoa từ tác phẩm cũng như nghệ thuật cầm bút của người viết. Liên tục trau dồi kiến thức – một tác phẩm lớn cần độc giả lớn, và mang tình cảm của mình tới để cảm nhận tác phẩm